İcra ve İflas Hukuku, alacaklının haklarını güvence altına almayı amaçlarken, borçlu tarafın temel hak ve özgürlüklerinin sınırsızca ihlal edilmesini de engellemektedir. Buna ölçülülük ilkesi ve Hukuk Devleti açısından Aşkın Haciz Yasağı denilmektedir. Taşkın (aşkın) haciz yasağının temelinde, Ölçülülük İlkesi yer alır. Ölçülülük ilkesinin icra hukuku alanındaki en önemli yansıması ise Aşkın Haciz diğer bir ifadeyle taşkın haciz yasağıdır.
Aşkın haciz, İcra ve İflas Kanunu’na göre, borcun, faizlerin ve masrafların toplam miktarını karşılayacak miktarın ötesinde, gereğinden fazla mal veya hak üzerine haciz konulması işlemidir. Bu durum, yalnızca bir usul hatası olmanın yanında, Anayasa’nın 35. maddesiyle güvence altına alınan Mülkiyet Hakkı‘nı ihlal eden bir durumdur. Dolayısıyla, aşkın haciz yasağı, devletin cebri icra faaliyetlerinin keyfiliği önlemesi ve Hukuk Devleti İlkesine uygun olarak yürütülmesi için önemli bir yere sahiptir.
Taşkın (Aşkın) Haczin Tanımı ve Şartları
Aşkın haciz yasağının temel dayanağı, İcra ve İflas Kanunu’nun m. 85/I hükmüdür. Madde metni; ‘‘Haciz, borçlunun alacaklıya olan borcunu karşılayacak miktarı aşmamalıdır. Borcu karşılayacak miktar haczedildikten sonra hacze devam edilemez.” hükmüne amirdir. Bu madde, icra müdürlerine, haciz işlemlerinde “yeterli miktarla sınırlı olma” ve Menfaat Dengesi ilkesini gözetme zorunluluğu getirir.
Tanım ve Haciz Limiti
Haczedilen mal ve hakların toplam değerinin, takibin tüm kalemlerini aşacak şekilde yapılmasına taşkın (aşkın) haciz denilmektedir. Bir tablo ile ifade etmek gerekirse;
Haciz Limiti Kalemleri | Açıklama |
Asıl Alacak | İcra takibine konu olan borç miktarı. |
Takip Faizleri | Takibin başlangıcından satış anına kadar işleyecek faizler. |
İcra Harç ve Giderleri | Başvuru harcı, vekalet ücreti, tebligat masrafları vb. |
Olası Satış Masrafları | Kıymet takdiri, ilan, tellaliye ve satışla ilgili tüm giderler. |
Toplam Limit | Bu kalemlerin tamamı, haczin yasal üst sınırını oluşturur. |
Örnek vermek gerekirse; Toplam borç miktarı faiz ve masraflar dahil 100.000,00-TL iken, değeri 600.000,00-TL olan tek bir taşınmazın veya değerleri toplamı 500.000,00-TL olan birden fazla aracın haczedilmesi, borçlu açısından açık bir orantısızlık nedeniyle aşkın haciz teşkil eder. Borcu karşılamaya yeterli, kolay paraya çevrilebilir tek bir mal varken ek malların haczi hukuka ve hakkaniyete aykırıdır.
Taşkın (Aşkın) Haczin Şartları
Bir haciz işleminin aşkın kabul edilebilmesi için şu şartların bir arada bulunması gerekir. Bunlar;
- Kesinleşmiş Bir Takip Olmalıdır: Haciz aşamasına geçilmiş, yani takip hukuken kesinleşmiş olmalıdır. Takibe itiraz veya takibin tedbiren durdurulması halinde taşkın haciz açılamaz.
- Haciz İşlemi Yapılmış Olmalıdır: Borçluya ait mal ve haklara hukuken cebri icra yoluyla haczedilmiş (el konulmuş) olması gerekir.
- Malvarlığı Borç Miktarını Aşmalıdır: Haczedilen malvarlığının tahmini rayiç bedeli, mevcut ve müstakbel yani faiz, harç, satış giderleri dâhil borç miktarını açıkça aşmalıdır. Başka bir deyişle borçlunun haczedilen aktiflerinin değeri borç miktarının üstünde olmalıdır.
- Orantısızlık Bariz Olmalıdır: Aşırıya kaçma, ölçüsüzlük ve orantısızlık makul bir sınırı aşarak hukuka aykırı bir boyuta ulaşmalıdır. Uygulamada haciz tutarının üç katı oranında malvarlığına haciz konulması durumunda mahkemeler aşkın haciz kararı verebilmektedir.
Aşkın Haczin Farklı Haciz Türlerindeki Uygulanabilirliği ve İtiraz Yolları
Aşkın haciz yasağı, sadece ilâmsız takipteki kesin hacizle sınırlı olmayıp ilamlı takipler açısından da yapılabilmektedir.
- İhtiyatî Haciz: Henüz kesinleşmemiş alacağın güvence altına alınması amacıyla konulan ihtiyatî hacizde de borç miktarı ve masrafları aşan haciz, Yargıtay tarafından aşkın kabul edilir. İhtiyatî haczin de amacı, yalnızca borç miktarıyla sınırlı bir güvence sağlamaktır.
- İlâmlı Takipler: Konusu para alacağı olan ilâmlı takiplerde de aşkın haciz yasağı geçerlidir. Özellikle borçlunun, Tehiri İcra (İcranın Durdurulması) için yatırdığı teminatın borcun tüm fer’ilerini karşılaması halinde, daha önce konulan hacizler aşkın hale gelir ve mahkeme kararı ile kaldırılmaktadır.
Taşkın Hacze İtiraz Yolu
Aşkın haciz, icra memurunun kanuna açıkça aykırı bir işlem yapması hali olduğundan, bu işleme karşı başvurulacak yasal yol İcra Mahkemesine Şikâyettir. Buna icra memur muamelesini şikayet de denilmektedir.
Başvuru Özellikleri | Açıklama |
Başvuru Mercii | Haciz işlemini yapan İcra Dairesinin bağlı bulunduğu İcra Hukuk Mahkemesi yetkili mercidir. |
Başvuru Süresi | Haciz işleminin öğrenildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde ŞİKAYET yoluna başvurulabilir. |
Süresiz Şikayet (Tartışmalı Görüş) | Doktrinde ve bazı Yargıtay kararlarında mülkiyet hakkı ihlali nedeniyle şikâyetin süresiz olması gerektiği savunulsa da, uygulamada süreli şikayete tabi olduğu gözetilmektedir. |
Hukuki Sonuç | Şikâyetin kabulü halinde, haczin sadece aşkın olan kısmı iptal edilir. Borcu karşılamaya yeterli olan kısma yönelik haciz ise devam eder. |
Yargılama Usulü | İcra Mahkemesi, basit yargılama usulüyle ve ivedi işler kapsamında inceleme yapar. Haczin aşkın olup olmadığını bilirkişi incelemesine göre karar verilir. |
Aşkın Haciz Durumunda Devletin Hukuki Sorumluluğu
Aşkın haciz halinde devlet kusursuz sorumluluk ilkesi gereği borçluya karşı sorumludur. Borçlu veya zarar gören üçüncü kişiler devlet aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açabilirler.
Devletin Kusursuz Sorumluluğu (İİK m. 5)
Aşkın haciz, icra memurunun görevini yaparken kanuna aykırı hareket etmesi sonucu meydana geldiği için, İİK m. 5 gereğince Devletin sorumluluğuna gidilebilir. İcra ve İflas Kanunu, icra görevlilerinin neden olduğu zararlardan dolayı birinci derecede Devleti sorumlu tutarak, borçluya karşı teminat sağlamaktadır.
Maddi ve Manevi Tazminat Davaları
Aşkın haciz nedeniyle zarara uğrayan borçlu veya ilgili üçüncü kişiler, genel hükümler çerçevesinde devlet aleyhine tazminat davası açma hakkına sahiptir.
Tazminat Türü | Dayanak ve Kapsam |
Maddî Tazminat | İcra İflas Kanunu m. 5’e dayalı, aşkın haciz sonucunda borçlunun malvarlığında meydana gelen ekonomik kayıpların tazmini amacıyla MADDİ TAZMİNAT davası açılabilir. Örneğin haksız haciz nedeniyle satılamayan malın değer kaybı için bu dava açılabilir. |
Manevî Tazminat | Türk Borçlar Kanunu madde 58 ve İcra İflas Kanunu Madde 5’e dayalı, haksız ve ölçüsüz haciz nedeniyle borçlunun şeref, haysiyet veya ticari itibarının zedelenmesi gibi kişilik haklarına yapılan saldırıların giderilmesi için MANEVİ TAZMİNAT davası açılabilir. |
Tazminat Davasında Zamanaşımı
Tazminat davalarında zamanaşımı süresi, zararın ve zarara neden olan işlemin öğrenildiği tarihten itibaren bir yıl ve her halde zararı doğuran işlemin yapıldığı tarihten itibaren on yıldır. İcra İflas Kanunu madde 7/I bendinde devlet aleyhine açılan davalarda zamanaşımı süresini düzenlemiştir. Aşkın haciz nedeniyle açılacak davalarda da devletin kusursuz sorumluluğuna gidildiğinden bu süre içerisinde dava açılabilmektedir.
Taşkın Hacizde Kusur ve Orantısızlık
Yargıtay, kararlarında icra memurunun takdir yetkisini özensiz kullanmasını Devletin sorumluluğu için yeterli kabul etmektedir. Kanunun açık hükmüne (İİK m. 85) aykırı hareket eden bir icra memuru kural olarak kusurlu sayılır. Yargıtay; Düşük borç miktarına karşın ($3.000$ TL), yüksek değerli veya gereğinden fazla sayıda malın haczedilmesi, ölçüsüzlük ve taşkın haciz niteliği şeklinde yorumlamıştır. Borcu karşılamaya yeterli tek bir mal (örneğin bir taşınmaz) varken, ek malların haczedilmesi hukuka aykırıdır ve şikâyet üzerine kaldırılması şeklinde kararlar vermiştir.
Sonuç olarak; taşkın (aşkın) haciz, İcra ve İflas Hukukunda alacaklının tahsil hakkı ile borçlunun Anayasal mülkiyet hakkı arasındaki ölçüyü esas almaktadır. İcra organları, tüm haciz türlerinde bu yasağa uymaları için taşkın haciz nedeniyle devlete karşı tazminat davası yolu getirilmiştir. Haczi daima borç, faiz ve masraflar limitiyle sınırlandırması hukuki bir zorunluluktur. Borçlular için hak kaybını önlemenin temel yolu, haciz işleminin öğrenildiği tarihten itibaren başlayan 7 günlük şikâyet süresi içerisinde davanın açılmasıdır. Borçlu bu süre zarfında İcra Mahkemesi’ne başvurarak gerekirse icranın durdurulmasını talep etmelidir. Aşkın haciz nedeniyle mağdur olan borçluların, bu hukuka aykırı işlemden kaynaklanan maddî ve manevî zararlarının tazmini için Devlete karşı dava açma hakkı da mevcuttur.
Taşkın Haciz Dilekçe Örneği
ANKARA NÖBETÇİ İCRA HUKUK MAHKEMESİNE
İCRA DOSYA NO :2025/xxxxx -E Ankara 1. Banka Alacakları İcra Dairesi
DAVACI / BORÇLU : Xxxxxx Xxxxxxxx (TC: xxxxxxxxxxx)
VEKİLİ :Av. Bilal SAYIN
Çukurambar Mah. Öğretmenler Cad. No:6 Ofis No: B1-83 Cubes Plaza Çankaya/ANKARA
DAVALI / ALACAKLI: Xxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx
VEKİLİ : Av.
KONU : Ankara 1. Banka Alacakları İcra Dairesi 2025/xxxxx Esas Sayılı icra dosyasında borç miktarını aşacak şekilde haciz yapıldığı için belirtilen taşınır ve taşınmazlar üzerindeki haczin kaldırılması istemimizden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
- Müvekkil aleyhine davalı (alacaklı) tarafından İstanbul Anadolu 1. Banka Alacakları İcra Dairesi 2025/xxxxx Esas sayılı dosyası ile yapılan kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu icra takibi başlatılmıştır.
- İcra takip dosyasında müvekkilimin tüm malvarlığına haciz işlemi uygulanmıştır. Yapılan haciz işlemi usul ve yasaya aykırı olup, dosya alacağını aştığından işbu hacizlerin kaldırılması gerekmektedir. Şöyle ki:
- Konu dosyada haciz konulan taşınmazlar şu şekilde sıralanmıştır;
- (Taşınmazlar Sıralanacak)
Müvekkilimin haciz konulan araçlarını şu şekilde sıralayabiliriz;
06XX0606 plakalı araca,
06XY0606 plakalı araca,
06XYZ0606 plakalı araca ,
06YXZ0606 plakalı araca,
06ZYX0606 plakalı araca,
06ZZY0606 plakalı araca,
06YYY0606 plakalı araca,
06XXX0606 plakalı araca,
06QQQ0606 plakalı araca,
Müvekkilim haciz konulan ve alacaklı olduğu dosyaları şu şekildedir;
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara 1. Genel İcra Dairesi 2024/xxxxx İcra Dosyası,
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara Batı İcra Dairesi 2022/yyyy İcra Dosyası,
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara Batı İcra Dairesi 2024/zzzz İcra Dosyası ,
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara Batı İcra Dairesi 2022/aaaaa İcra Dosyası,
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara Batı İcra Dairesi 2024/qqqqq İcra Dosyası,
Alacaklı olduğu dosyalar sorgusu sonucu gelen Ankara Batı İcra Dairesi 2021/aaaaa İcra Dosyası,
UYAP – SGK Haciz entegrasyonu sorgu sonucu gelen SSK İşvereni (Tüzel) hak ve alacaklarına yönelik” olarak haciz işlemi uygulanacaktır.
Alacaklı tarafından başlatılan takip ile kötü niyetli olarak, alacaklara yetecek miktardan fazlasına haciz konmuş; taşkın haciz gerçekleştirilmiştir. Taşkın haciz, ölçülülük ilkesine aykırıdır ve hem borçlu hem de üçüncü kişiler için mağduriyetin doğması açıktır.. Bu nedenle uygulamada haczin makul ve orantılı şekilde yapılması gerekir. Dosya kapak hesabından görüleceği üzere dosyanın toplam borcu 58.930.300,56 TL olmasına rağmen alacaklı talebi üzerine bu borcun kat ve kat fazlası üzerinde haciz işlemi gerçekleşmiştir. Üzerinde haciz olan malların tahmini değeri 200.000.000, TL civarında olduğu açıktır. Şöyle ki;
Müvekkilimn haciz konulan malları içerisinde sadece beş tanesinin yaklaşık değeri toplam borcun üzerinde bir bedel olarak örnek resimlerde olduğu gibi aşikardır .Ayrıca müvekkile ait taşınmazların yaklaşık değerleri, yüzölçümü olarak aynı niteliklere sahip ve aynı mevkiide bulunan benzer taşınmazların satılık ilanlarından görüleceği dosya konusu toplam borcu aşmaktadır .
ASIL ALACAĞI, FER’İLERİ VE TAKİP GİDERLERİNİ AŞAN ÖLÇÜDE HACİZ YAPILMIŞTIR. BU DURUM İİK 85/I’E VE YARGITAY İÇTİHATLARINA AYKIRIDIR.
2004 sayılı İİK Md. 85 gereğince ”Borçlunun kendi yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır mallariyle taşınmazlarından ve alacak ve haklarından alacaklının ana, faiz ve masraflar da dahil olmak üzere bütün alacaklarına yetecek miktarı haczolunur; ancak bu miktarı aşacak şekilde haciz yapılamaz. ”belirtilmektedir.
Hüküm gereğince haciz işleminin sadece borçları karşılayacak nisapta yapılmasınına işaret edilmektedir. Yargıtay, alacaktan fazla malvarlığının haciz edilemeyeceğini sayısız kere karara bağlamıştır; Yargıtay 12. HD, 7.7.2011, E. 2010/32724, K. 2011/15605 sayılı ilamında şu şekilde belirtilmiştir; “…her ne kadar takip kesinleşmemiş ise de geçerli bir ihtiyati haciz kararının bulunması karşısında 05.04.2010 tarihinde yapılan haciz ve muhafaza işleminde usul ve yasaya aykırılık bulunmamaktadır. Ancak, ihtiyati haciz kararında belirlenen borç miktarını aşar şekilde haciz yapılması halinde borçlu bu hususu şikâyet konusu yapabilir. Nitekim borçlu şikâyet dilekçesinde aşkın haciz yapıldığını da ileri sürmüştür. O halde, mahkemece, haciz ve muhafaza işleminin kaldırılmasına ilişkin şikâyetin reddi ile aşkın haciz yönünden inceleme yapılarak oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile istemin kabulü yönünde hüküm tesisi isabetsizdir…” Yargıtay 21.HD 2000/3575 E. 2000/3801 K. ve 15.05.2000 tarihli kararında “…..Haczi mümkün taşınmazlar açısından değer tespiti yaparak, alacak miktarını karşılayacak taşınmazları belirlemek ve fazla hacizleri kaldırmak gerekir….. ” .İlgili kanun hükmü ve yargı kararlarına rağmen müvekkilimin tüm malları hakkında yapılan taşkın haciz hukuka aykırı ve isabetsiz bir karardır .
Hiçbir kıymet takdiri yapılmadan, Ankara 1. Banka Alacakları İcra Dairesi’nin 2025/xxxxxx E. Sayılı dosyasında, müvekkilimin taşınır taşınmaz malları üzerine İİK 85/I’e aykırı olarak konulan taşkın haciz işleminden dolayı işbu şikayet davasının açılması zorunluluğumuz doğmuştur. Hukuka aykırı yapılan haciz işleminin kaldırılması ve kıymet takdiri neticesinde taşkın haczin kaldırılmasını talep ederim.
HUKUKİ SEBEPLER : Yargıtay Kararı, İİK, HMK ve ilgili sair mevzuat.
HUKUKİ DELİLLER : Ankara 1. Banka Alacakları İcra Dairesi 2025/xxxxx E. Sayılı dosyası, Yargıtay kararları, Bahsi geçen taşınmazlar ile benzer özelliklere sahip taşınmazların gösteren Hepsiemlak ve Sahibinden.com internet sitelerinden alınan güncel satılık emlak ilanları
NETİCE-İ TALEP :
- Yukarıda arz ve izah edilen ve mahkemenizce resen nazara alınacak hususlarla birlikte; taşkın haciz memur muamelesi şikayetimizin kabulüne ve Ankara 1. Banka Alacakları İcra Dairesi 2025/xxxxx E. Sayılı dosya üzerinden taşınır ve taşınmaz mallar üzerine konan taşkın haczin kaldırılmasını vekaletten,
- Yargılama giderleri ve ücreti vekaletin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep Davacı Vekili Av. Bilal SAYIN